Ως άνοια ορίζεται η χρόνια διαταραχή με κύριο χαρακτηριστικό την μνημονική έκπτωση. Συνυπάρχουσα είναι τουλάχιστον ακόμη μία νοητική διαταραχή καθώς και διαταραχές στην ικανότητα λογικής σκέψης και επιτέλεσης πολύπλοκης συμπεριφοράς. Οι άνοιες που αρχίζουν μετά τα 65 έτη, χαρακτηρίζονται ως γεροντικές άνοιες.
Ποια είναι τα στάδια της γεροντικής άνοιας;
Συνολικά συναντώνται περίπου έξι τύποι «άνοιας» με συχνότερα εμφανιζόμενη την νόσο του Alzheimer (Παπαθεοδωρόπουλος, 2015).Μία από τις γνωστότερες κλίμακες σταδιοποίησης της άνοιας είναι η κλίμακα “Global Deterioration Scale” ή “κλίμακα του Reisberg” , η οποία διακρίνει εφτά στάδια της άνοιας με βάση τα επίπεδα γνωστικής έκπτωσης. Τα στάδια 1-3 είναι τα προ-ανοιακά στάδια, ενώ από το στάδιο 5 και έπειτα, το άτομο που πάσχει δεν μπορεί να ζει δίχως βοήθεια.
1. Καμία νοητική έκπτωση
Σε αυτό το στάδιο της γεροντικής άνοιας, δεν υπάρχει ένδειξη νοητικού ελλείματος σε κλινικές «συνεντεύξεις».
2. Πολύ μέτρια νοητική έκπτωση
Το άτομο έχει κενά μνήμης σε τομείς όπως το που έχει τοποθετήσει γνωστά αντικείμενα και πως ονομάζονται γνωστά του άτομα. Στις κλινικές «συνεντεύξεις» δεν φαίνεται νοητικό έλλειμα.
3. Ήπια νοητική έκπτωση
Φαίνονται τα πρώτα ξεκάθαρα ελλείματα σε τομείς όπως α) ο ασθενής μπορεί να χαθεί σε μια άγνωστη τοποθεσία β) η δυσκολία στην εύρεση ονόματος γίνεται εμφανής σε οικείους δ) μπορεί να διαβάσει ένα βιβλίο και να διατηρεί ελάχιστα ε) έχει μειωμένη ικανότητα απομνημόνευσης νέων ονομάτων στ) μπορεί να χάσει ένα αντικείμενο αξίας ζ) έχει έλλειμμα συγκέντρωσης κατά την κλινική «συνέντευξη». Επίσης έχει μειωμένη απόδοση σε επαγγελματικές και κοινωνικές συνθήκες και αρχίζει να εκδηλώνει άρνηση και άγχος .
4. Μέτρια νοητική έκπτωση (Ήπια άνοια)
Σε αυτό το στάδιο γεροντικής άνοιας, το έλλειμμα εκδηλώνεται στους ακόλουθους τομείς: α) μειωμένη γνώση των πρόσφατων γεγονότων β) έλλειμμα στη μνήμη της προσωπικής ιστορίας κάποιου γ) αδυναμία συγκέντρωσης σε αριθμητικές πράξεις δ) μειωμένη ικανότητα για μετακινήσεις. Το άτομο προσανατολίζεται χωροχρονικά, αναγνωρίζει οικεία πρόσωπα και μετακινείται σε γνωστές τοποθεσίες. Υπάρχει αδυναμία εκτέλεσης σύνθετων εργασιών. Η άρνηση κυριαρχεί .
5. Σχετικά σοβαρή νοητική έκπτωση (Μέτρια άνοια)
Ο ασθενής δεν μπορεί πλέον να επιβιώσει χωρίς κάποια βοήθεια. Κατά τη διάρκεια κλινικής «συνέντευξης» αδυνατεί να θυμηθεί πρόσφατα γεγονότα και ονόματα στενών οικογενειακών μελών. Υπάρχει συχνά χωροχρονικός αποπροσανατολισμός. Ένα μορφωμένο άτομο μπορεί να δυσκολεύεται να μετρήσει αντίστροφα από το 40 κατά τετράδες ή από 20 κατά δυάδες. Το άτομο σε αυτό το στάδιο θυμάται σημαντικά γεγονότα της ζωής του. Γνωρίζει το όνομά του, των συζύγων και των παιδιών. Δεν χρειάζεται βοήθεια με το πλύσιμο και το φαγητό, αλλά μπορεί να έχει δυσκολία στην επιλογή ρουχισμού.
6. Σοβαρή νοητική έκπτωση (Αρκετά σοβαρή άνοια)
Το άτομο σε αυτό το στάδιο της άνοιας μπορεί περιστασιακά να ξεχάσει το όνομα του/της συζύγου και δεν θυμάται όλα τα πρόσφατα γεγονότα. Διατηρεί συγκεχυμένες μνήμες για το παρελθόν. Δεν αναγνωρίζει το περιβάλλον του (π.χ. έτος, εποχή). Μπορεί να δυσκολεύεται να μετρήσει από το 10. Χρειάζεται βοήθεια με δραστηριότητες της καθημερινής ζωής όπως η μετακίνηση. Επίσης, συχνά διαταράσσεται το πρόγραμμα ύπνου. Ωστόσο, συνεχίζει να θυμάται το όνομα του και να διακρίνει οικεία άτομα. Συμβαίνουν αλλαγές στην προσωπικότητα και το συναίσθημα: α) παραληρηματική συμπεριφορά β) ιδεοψυχαναγκαστικά συμπτώματα γ) άγχος και βίαιη συμπεριφορά, δ) απώλεια δύναμης θέλησης.
7. Πολύ σοβαρή νοητική έκπτωση (Σοβαρή άνοια)
Συχνά στο τελευταίο στάδιο γεροντικής άνοιας δεν υπάρχει καθόλου ομιλία, μόνο μούγκρισμα. Υπάρχει ακράτεια ούρων και απαιτείται βοήθεια με την προσωπική υγιεινή και το φαγητό. H βάδιση επίσης χάνεται. Ο εγκέφαλος φαίνεται να αδυνατεί να «πει» στο σώμα τί να κάνει.
(Reisberg, Ferris, de Leon & Crook, 1982. Μπαλαούρα & Νικολακόπουλος, 2018)
Στη μονάδα φροντίδας ηλικιωμένων ΠΑΝΟΡΑΜΑ, φροντίζουμε τους ηλικιωμένους σε κάθε στάδιο της άνοιας στο οποίο μπορεί να βρίσκονται. Νοιαζόμαστε για το συνάνθρωπό μας και θεωρούμε ηθική μας ευθύνη, να έχει την κατάλληλη αγάπη και θαλπωρή.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Reisberg, B., Ferris, S.H., de Leon, M.J., and Crook, T. (1982). The global deterioration scale for assessment of primary degenerative dementia. American Journal of Psychiatry, 139: 1136-1139.
Παπαθεοδωρόπουλος, Κ. (2015). Έννοιες στην επιστήμη της μνήμης. Αθήνα: Κάλλιπος, Ανοικτές Ακαδημαϊκές Εκδόσεις.
Μπαλαούρα, Μ. & Νικολακόπουλος, Ι. (2018). Διερεύνηση της άνοιας και της κατάθλιψης σε άτομα τρίτης ηλικίας στα κέντρα ανοιχτής προστασίας ηλικιωμένων.
